8 Ocak 2011 Cumartesi

STOMATİTLER - Fiziksel nedenlere bağlı stomatitler

MUKOZA YANIKLARI

 Fiziksel nedenlere bağlı ağız mukozası yanıkları, elektrik akımı ya da termal kökenlidir. 

 Elektrik yanıkları: Elektrik yanıklarına genellikle çocuklarda rastlanır; 1-2 yaşlarındaki çocukların elektrik kablolarını çiğnemesinin ya da emmesinin sonucudur. Elektrik akımı olguların çoğunda solunumun ve dolaşımın durmasıyla ölüme neden olur.
Dudaklarda ve kommisuralarda, ortası krater gibi çökük gri-beyaz renkli nekroz alanları saptanır; bunlara elektrik akımı giriş lezyonu adı verilir. Vücuda ağız mukozasından giren elektrik akımı, derinin yere/duvara temas ettiği alandan dışarı çıkar (çıkış lezyonu). Çıkış lezyonları genellikle geniş yüzeylidir ve hiperemiden başka bir bulgu olmayabilir. Ölümle sonuçlanmayan olgularda, özellikle giriş alanındaki yanıklar güç iyileşir ve kontraktürlere neden olan önemli sikatrisler bırakır. Alveol kretlerinin etkilenmesi dentisyon sorunlarına yol açar.
Elektrik yanıklarının kronik evresi akut evresi kadar sıkıntılıdır. Kronik evrede ortaya çıkan sikatrisler ve bunlara bağlı kontraktürler yaşam niteliğini düşürürler. Kontraktürler dudaklar, kommisuralar, dilaltı ve ağız tabanının ön bölgesi ile yanaklarda görülür.

Termal yanıklar: Akut yerel ısı değişikliklerinde (aşırı sıcak ya da donmuş maddeler) mukozada oluşan veziküller ya da büller kısa sürede patlayarak erozyonlara dönüşür.
Kronik yerel hipertermilerde yanık oluşmaz; çoğunlukla pipo kullananlarda ve sigaranın yanan ucunu ağız içinde tutarak içenlerde (reverse smoking) sert damak lezyonları ortaya çıkar; mukozanın en basit tepkisi hiperkeratozdur. Bu olgularda ısı kadar tütün dumanının içerdiği kimyasal maddelerin de etkisi vardır. Pipo kullananlarda görülen lezyonlara "nikotin stomatiti (nicotine stomatitis; nicotine palatinus)" adı verilir; önceleri hiperkeratoz olarak başlayan lezyonda zamanla beyaz renkli papüller oluşur. Papüllerin ortasında, küçük tükürük bezlerinin duktuslarındaki yangıya bağlı kırmızı renkli noktacıklar belirir. Hiperkeratoz alanları içerisinde çatlaklar oluşabilir. Mikroskopik incelemede, akantoz, papillomatoz ve hiperkeratoz görülür; displastik değişiklik yoktur. Küçük tükürük bezlerinin duktuslarında metaplazi ve lümenlerin bazılarında nötrofil polimorflar vardır. Duktusları kuşatan bağ dokusu hiperemiktir, damarlar çevresinde lenfositik infiltrasyon bulunur.
"Reverse smoking" olgularında epitel displazisi görülür (bkz Ağız Mukozası, Prekanseröz lezyonlar).

MEKANİK TRAVMALARA BAĞLI STOMATİTLER

Stomatitlere neden olan iritasyonlarda etkenin iritasyon gücü, etki süresi ve dokuların duyarlılığı gibi faktörler öne çıkar. Dil, dudak ve yanak ısırmaları gibi güçlü ancak kısa süreli travmalar kısa sürede iyileşen ülserlere neden olur. Kronik travmaların etkileri travmanın türüne ve etkilenen bölgenin özelliklerine göre farklılıklar gösterir. Örneğin, keskin kenarlı dişlerin neden olduğu kronik travmalar, fokal kronik-ülserli stomatite yol açar.
Kötü hazırlanmış total ya da parsiyel protezlerde -özellikle sert damakta- önce hiperemi ve ödemle başlayan tepki "papiller hiperplazi" ile sonlanabilir. Protez stomatiti (denture stomatitis) olarak tanımlanan bu olgularda, A vitamini eksikliği, sigara kullanımı ve protezin dinlendirilmemesi önemli risk faktörleridir. Protez basısı nedeniyle altçene alveol kretinde oluşan mukoza atrofisine Candida albicans infeksiyonu (kronik atrofik oral candidiasis) eklenebilir, protezlerin girintilerinde ve mikroçatlaklarında candida kolonileri saptanır.
Kronik iritasyonlar, aftöz stomatitlerin, prekanseröz ve kanseröz lezyonların ortaya çıkmasında risk faktörü olarak kabul edilmektedir.  Bağışıklık sistemi defektleri bulunmayan hastalarda, nedenin ortadan kaldırılmasıyla lezyonlar da iyileşir.
Frenulum yırtıkları, sivri uçlu cisim batmasına bağlı yaralanmalar ve kesikler özellikle çocuklarda sıkça görülen mekanik travma kökenli ağıziçi lezyonlarıdır.

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder