Temporomandibuler eklem (TME), çene-yüz bölgesinin sinovyal elemanlar içeren tek eklemidir. Öteki oynar eklemlerde görülen hastalıkların bir bölümüne TME komponentlerinde de rastlanabilmektedir:
Kondil hiperplazisi, kondil başının normalden irice olmasıdır. Eklem hipoplazisi/aplazisi gibi olgulara genellikle brankiyal yarıkların etkilendiği sendromlarda rastlanmaktadır.
Artropatiler
Osteoartroz, romatoid artrit, bakteriyel artritler, sekonder artritler, metabolik artrozlar TME’nin etkilendiği başlıca eklem hastalıklarıdır.
Baş-boyun travmaları, post-travmatik TME bozukluklarına neden olabilir. Travma sonrası eklem gelişen eklem-içi kanamalar (hemartroz) oluşabilir. Küçük kanamalar rezorbe olur. Rezorbe olamayan kanamalarda “hematik kist” adı verilen kan gölcüğü oluşur. Hematik kistlerin bir bölümü sessizdir, bazı olgularda ise çene hareketlerinin kısıtlandığı saptanır. TME hemartrozu, pıhtılaşma düzenindeki bozukluklarda ve lösemi hastalarında spontan olarak gelişebilir.
Amiloid artropatisine TME’de de rastlanabilmektedir. Özellikle kronik böbrek yetmezliği hastalarına uygulanan uzun süreli hemodiyalizlere bağlı amiloidoz TME’i etkileyebilmektedir.
Tablo 1. Osteoartrozlar
Etyoloji | Yaşlanma, travma, bruksizm |
Klinik bulgu | Yaşlılarda sessiz; gençlerde daha belirgin; çene hareketlerinde ve çiğnemede güçlük, ağrı |
Radyoloji | Osteofit oluşumu, kıkırdak aşınması, kondil yüzeyi çatlakları |
Patoloji | Yüzey kıkırdağının aşınması, açığa çıkan kemik yüzeyinde aşınma ve proliferasyon, osteofit oluşumu, yüzeye dik konumda çatlaklar, damarlanma artışı, kemik iliğinde yangı ve fibrozis |
Tablo 2. Romatoid artrit
Etyoloji | Otoimmun |
Klinik bulgu | Ağrı, şişlik, öne bölgede open-bite, ankiloz |
Radyoloji | Eklem boşluğunda daralma ve ileri olgularda silinme, ankiloz Juvenil tip olgularda kondilde rezorpsiyon |
Patoloji | Yoğun lenfosit infiltrasyonu ve ödem (sinovit), damarlanma artışı (pannus oluşumu), kıkırdak ve kemik yıkımı |
Tablo 3. Bakteriyel artritler
Etyoloji | Komşuluk yolu (otitis media) ya da hematojen kökenli; Staphylococcus aureus |
Klinik bulgu | Romatoid artritli, diabetli, immunosupresyonlu hastalarda, uzun süreli steroid alanlarda görece sık |
Radyoloji | Hafif sinovit bulgusundan eklem ankilozuna dek ilerleyebilen derecelerde değişiklikler |
Patoloji | Akut tipte yoğun nötrofil eksüdasyonu; non-spesifik kronik tipte lenfoplazmositer infiltrasyon; sinovit tüberküloz; aktinomiçes yayılması |
Tablo 4. Sekonder artritler
Etyoloji | Psöriasis; Sistemik lupus eritematozus (SLE) |
Klinik bulgu | Psöriasis: parmak eklemleri ve TME’de hareketle gelen ağrı, ankiloz SLE: simetrik ağrı |
Radyoloji | Psöriasis: parmak eklemleri ve TME’de erozyon, dislokasyon, ankiloz SLE: kondil atrofisi |
Patoloji | Psöriasis: Eklem yüzeyinde aşınma ve kortikal skleroz SLE: Avasküler nekroz bulguları |
Tablo 16.5. Metabolik artrozlar (gut hastalığı)
Etyoloji | Pürin metabolizması bozukluğu |
Klinik bulgu | Tofuslara bağlı güçlü ağrı |
Radyoloji | Sinovit bulguları, tofus basısına bağlı yerel atrofi |
Patoloji | Sinovit bulguları, tofuslardaki sodyum ürat kristallerine karşı yabancı cisim tepkisi |
Pigmentli villonodüler sinovit
Eklem kılıfları ve yastıklarından kökenli, nedeni bilinmeyen yangısal bir tepkidir. Çoğunlukla parmak kemiklerinde meydana gelir, TME yerleşimi enderdir. TME’deki oluşumlar, bulunduğu alan ve yerel agresif davranışı ile parotis kökenli habis bir tümör gibi algılanabilir. Mikroskopisinde yarıklar ve papiller yapılar oluşturan bir bölümü köpüklü sitoplazmalı, çoğu hemosiderin pigmenti içeren histiositik hücrelerden oluşan kümeler seçilir. Bu hücreler arasında serpilmiş osteoklastik dev hücreleri vardır. Tedavisinde eksizyon ya da enükleasyon yöntemi uygulanır; yinelemeler sıktır.
Sinovyal kondromatozis
Sinovyal hücrelerdeki kıkırdak metaplazinin sonucudur. Etyolojisinde, geçirilmiş küçük travmaların ya da eklem yangılarının etkisi irdelenmektedir. Çoğunlukla diz ve bilek eklemlerinde görülür. TME olguları enderdir; kulak kepçesinin hemen önünde ağrı ve şişlik bulgusuyla belirir, çene ekleminin hareketleri kısıtlıdır. Eklem boşluğunda çok sayıda ve irili-ufaklı kıkırdak kürecikleri saptanır. Tedavisinde meniskektomi operasyonu uygulanır.
Sinovyal tümörler
TME yerleşimi çok ender olan habis tümörlerdir. Oluştuğu alanda şişlik ve eklem hareketlerinde kısıtlanma bulguları saptanır. Mikroskopisinde 2 tip hücre vardır; (a) zeminde fusiform hücreler, (b) yarıkları ya da lümensi boşlukları döşeyen silindirik/kübik hücreler.
Tedavisinde radikal cerrahi yöntemleri uygulanır; prognozu kötüdür.
Metastatik tümörler
Çene kemiklerinin metastatik tümörleri görece enderdir; bu yerleşim içinde TME metastazlarına çok seyrek rastlanır. Primer tümörler akciğer, meme ve sindirim kanalı kökenlidir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder